![]() Ringkasan Serat Centhini Jilid 08 |
Jilid 1 - Kaca : 5
6. Kulup wus padhang tyasingsun |
datan sumêlang ing ati |
sira kariya raharja |
têtêpa (ng)gonmu mêngkoni |
batihmu para sudagar | isining asramèng Giri ||
7. Têmbe ing sapungkuringsun |
sakèhe dunyarta mami |
sidhêkahna kang warata |
pêkir miskin anak yatin |
lawan tukokna amanat | kaji mring Mêkah nagari ||
8. Poma kulup wêkasingsun |
Ni Samboja nulya lalis |
sawusira binêrsiyan |
layon kinubur tinunggil |
lan raka Kyai Samboja |
ing mangkya titiyang Giri ||
9. Lastantun pamundhinipun |
ing gusti Jêng Sunan Giri |
samya kapanjingan iman |
nglampahi sarengat Nabi |
ngibadah andarus Kur'an | kathah kang iyasa masjid ||
10. Gêmah arjane kalangkung |
tan ana kang laku juti |
samya cêkap nyandhang mangan |
adoh ingkang dadya miskin |
têntrêm ciptane raharja |
wong ngamanca kathah prapti ||
11. Kabanjur tan arsa mantuk |
kalajêng wisma ing Giri |
raja pandhita Sètmata |
jujuluk Susunan Giri |
Gajah Kadhaton minulya |
kawêntar ing liya nagri ||
12. Miwah wus pinundhut mantu |
ing Suhunan Ngampèlgadhing |
dhinaupkên lan putrinya |
Nyai Agêng Ratu nami |
atut dènnya palakrama |
lêstantun ngantya sisiwi ||
13. Wowolu èstri myang jalu |
Nyi Agêng angrumiyini |
kondur maring rahmatolah |
layon sumare anunggil |
marasêpuh èstri priya |
garwa putra gung prihatin ||
14. Sigêg gantya kang winuwus |
Brawijaya Narapati |
mirêng pawartos sanyata |
ing mangkya Susunan Giri |
linulutan sakèh janma |
nungkul tan kalawan jurit ||
15. Sang prabu utusan gupuh |
Gajahmada kyana patih |
kinèn lumampah priyangga |
mukul prang Giri Garêsik |
tan cinatur lampahira |
wus prapta jajahan Giri ||
16. Gègère kadya pinusus |
kang katrajang samya ngili |
minggah kadhaton Prawata |
Jêng Sunan Giri marêngi |
anyêrat manêdhak Kur'an |
kagyat mirêng suwaraning ||
Jilid 1 - Kaca : 6
17. Tiyang alok mungsuh rawuh |
sumêdya ngrisak ing Giri |
kalam ingkang kagêm nyêrat |
anulya binucal aglis |
andodonga ing Pangeran |
sinêmbadan ing sakapti ||
18. Kalam lajêng dadya dhuwung |
cumlorot ngamuk pribadi |
pra wadya ing Majalêngka |
kathah ingkang angêmasi |
sakantune kang palastra |
pra samya lumayu (ng)gêndring ||
19. Mantuk marang Majalangu |
sawusira mêngsah gusis |
dhuwung wus wangsul pribadya |
sumèlèh ing ngarsanèki |
panyêratan sang pandhita |
sarta akukuthah gêtih ||
20. Kagyat risang amanêngkung |
miyat dhuwung kuthah gêtih |
dahat panalangsanira |
dyan dodonga mring Hyang Widdhi |
mugi Allah ngapuntêna |
solah amba ingkang sisip ||
21. Sang pandhita ngandika rum |
marang ing wadyanirèki |
kabèh padha piyarsakna |
myang anêksènana sami |
katgèki sun wèhi aran |
si Kalammunyêng prayogi ||
22. Sakèh wadya saur manuk |
wus samya kalilan mulih |
mring wismane sowang-sowang |
lêstantun asramèng Giri |
jumênêngnya Jêng Susunan |
Prabu Sètmata linuwih ||
23. Gêmah arjane kalangkung |
saya wêwah wadyanèki |
tan ana kang kasangsaya |
nahan wus antara lami |
Sunan Giri nandhang gêrah |
kaparêng praptaning takdir ||
24. Kundur mring rahmatolahu |
gumêr tangis ing jro puri |
wandu wandawa sungkawa |
layon sawusing barêsih |
sinarèkkên nora têbah |
sangking padalêmanèki ||
25. Sedanira tilar sunu |
sadasa kakung lan putri |
kang kalih sang king ampeyan |
Pangran Pasirbata nênggih |
kalawan Siti Rohbayat |
wowolu sangking padêmi ||
26. Kasêbut Nyai Gêng Ratu |
putra sêpuh sinung nami |
Ratu Gêdhe ing Kukusan |
nulya Sunan Dalêm nênggih |
katrinira apanêngran |
Susuhunan Têgalwangi ||
27. Catur Nyi Gêng Saluluhur |
panca Sunan Kidul nênggih |
Ratu Gêdhe Saworasa |
Sunan Kulon kang sumêndhi |
Sunan Waruju ragilnya |
wau ta ingkang winardi ||
Kacara 1 : 7
28. Sasampunira pangubur |
kumpul para wadya Giri |
angrêmbag ingkang gumantya |
mandhirèng Susunan Giri |
pra wadya wus golong rêmbag |
Sunan Dalêm kang gumanti ||
29. Gya ingangkat ajujuluk |
Sunan Giri kaping kalih |
Susunan Giri Kadhatyan |
garwa kakalih padêmi |
tan mashur ing panjênêngan |
Jêng Sunan wus praptèng jangji ||
30. Kundur mring rahmatolahu |
ugi sumare ing Giri |
atilar putra sadasa |
(m)bajêng Sunan Sedamargi |
panênggaknya apêparab |
Sunan Giri Prapèn Adi ||
31. Tri Nyi Gêng Kuruganngurun |
Nyi Gêng Ngulakan kang sukci |
Pangran Lor Pangran Dhêkêt sad |
Pangran Bongkok nulya Nyai |
Agêng Waru arinira |
Pangeran Bulu sumêndhi ||
32. Wragil Pangran Sedalaut |
paripurna kang wus swargi |
rêmbag kang yoga gumantya |
kêmpal sakèhe kang dasih |
Sunan Parapèn ingangkat |
linuwih lir eyang swargi ||
33. Mandhirèng Giri Kadhatun |
jujuluk maksih lêstari |
Sunan Giri Prapèn dibya |
suyut kang wadya gung alit |
kawêntar ing liyan praja | tan pêgat kadya ing nguni ||
3. Mêgatruh
1. Ya ta wau sang prabu ing Majalangu |
sampun amiyarsa warti |
lamun Sunan Giri Prabu |
Sètmata wus angêmasi |
mangkya wayahe gumantos ||
2. Ajujuluk Sunan Prapèn Giri luhung |
lalajone kadya nguni |
sang wiku tan arsa nungkul |
marang nagri Majapait |
dadya sru bêndu sang katong ||
3. Dhawuh maring Ki Gajahmada nindya nung |
miwah kinanthèn pra siwi |
angirid wadyabala gung |
kinèn ngrabasèng ing Giri |
wus samapta nulya bodhol ||
Jilid 1 - Kaca : 8
4. Sunan Prapèn wus mirêng badhe ginêmpur |
mring sang prabu Majapait |
wus budhal carakèng prabu |
kya patih myang rajasiwi |
balane lir samodra rob ||
5. Sunan Prapèn sampun sanega ing pupuh |
karsanira nanggulangi |
mring carakèng Majalangu |
tan dangu mêngsah kaèksi |
nulya pinapak prang popor ||
6. Wadya Giri kasoran ing yudanipun |
kathah ingkang nandhang kanin |
tanapi tumêkèng lampus |
Sunan Prapèn angoncati |
sagarwa putra wus lolos ||
7. Lajêng ngungsi maring sapinggiring laut |
binasmènan kitha Giri |
sadaya wus dadya awu |
rajabrana dènjarahi |
rajaputra tindak alon ||
8. Dhumatêng ing astananira sang wiku |
Sunan Giri kang wus swargi |
ingkang rumêksa ing kubur |
tyang kakalih samya dhêngkling |
rawuhe sang prawira nom ||
9. Para wadya dhinawuhan kinèn (n)dhudhuk |
gya tumandang sagung dasih |
halate sang maha wiku |
cihnaning wali linuwih |
singa cêlak anggaloso ||
10. Kalesedan sambat ngadhuh-adhuh lampus |
kang kantun kalangkung giris |
bramantya sang rajasunu |
tumandang pribadi ajrih |
merang lamun tan kalakon ||
11. Dadya dhawuh marang tyang kalih kang tunggu |
kinèn andhudhuk dèn aglis |
binilaèn yèn tan purun |
pasthi tumêkèng ing lalis |
kinarya coban kris waos ||
12. Tyang kakalih tan suwala nulya (n)dhudhuk |
dupi prapta blabak jati |
tutuping tabêlanipun |
binuka saking sakêdhik |
nulya ana ingkang miyos ||
13. Warni kombang tan petungan kathahipun |
mabur ngèbêki wiyati |
maniyub lir langit rubuh |
nêmpuh wadya Majapait |
dènnya nanggulang pakewoh ||
14. Pinarjaya tan keguh ngêntub pikantuk |
bingung wadya Majapait |
ting bilulung rêbut dhucung |
dènnira angungsi urip |
sèlèh gagamaning pupoh ||
Jilid 1 - Kaca : 9
15. Samya kudhung gêdabikan kênèng êntub |
sirah rapêt ngroyok sikil |
ngaruara sambat bingung |
prapta nagri Majapait |
kombang anglut datan kegoh ||
16. Sang aprabu Brawijaya langkung gugup |
tan kawawa nanggulangi |
dadya tilar prajanipun |
sawadya balanirèki |
gusis praja tan ana wong ||
17. Ngungsi têbih dupi kombang wruh wus suwung |
wangsul mring nagrinya malih |
siji tan ana kang kantun |
sang aprabu Majapait |
sawadya wangsul ngadhaton ||
18. Aprasêtya sang aprabu Majalangu |
datan nêdya malih-malih |
nyikara dhatêng sang wiku |
ngamungêna ingkang uwis |
ing tyas datan walangatos ||
19. Kacariyos tyang kalih kang ngrêksa kubur |
kanugrahan mantun dhêngkling |
gagancangan lampahipun |
anusul Jêng Sunan Giri |
ingkang lagya amakuwon ||
20. Kawlasarsa anèng satêpining laut |
tyang kalih marêk tur uning |
ing mangkya mêngsah wus larut |
jalaran tinêmpuh dening |
kombang ingkang mapak pupoh ||
21. Madhul-madhul palayune numbuk bêntus |
tilar gagamaning jurit |
samya ngungsi gêsang (n)jrunthul |
tan ana ingkang tinolih |
swarane pating galêmbor ||
22. Sampun katur ing purwa wasananipun |
dalah waluyaning dhêngkling |
sang wiku kalangkung sukur |
(n)dêdonga marang Hyang Widdhi |
rahayu ywa na pakewoh ||
23. Nulya kundur tan cinatur laminipun |
wus paripurna ing nguni |
eca tyase para wadu |
satêngah ana kang kibir |
sajêg tan na mungsuh rawoh ||
24. Sunan Giri datan samar jangkanipun |
lamun kraton Majapait |
wus andungkap sirnanipun |
jalarane sangking siwi |
dyan Patah mijil karaos ||
Penulis mencoba mencocokkan nama-nama tempat di gunung Lawu yang disebutkan di Serat Centhini Jilid - 8, ternyata persis sama dengan tempat-tempat yang ada dalam peta terkini petunjuk pendakian gunung Lawu (www.cartenzadventure.com).
Bisa disimpulkan bahwa para penulis Serat Centhini punya pengetahuan rinci tentang geography pulau Jawa, kemungkinan besar dengan menggunakan data-data geography wilayah pulau Jawa dari perpustakaan istana.
Semua tempat yang disebutkan di Serat Centhini bukanlah tempat yang fiktif tapi memang nyata-nyata ada.
Kesultanan Mataram menguasai keseluruhan pulau Jawa pada abad ke-16, kemungkinan besar data wilayah geohraphy Pulau Jawa ada di perpustakaan istana.
Ada beberapa hal yang menyebabkan lelanabrata menjadi begitu sentral di Serat Centhini Jilid-8 ini, yaitu:
1. Umumnya pelajaran spirituil keagamaan di Jawa bernafaskan ilmu tasauf dengan konsep pendalaman spirituil mengikuti pola urutan: syariat, tarekat, hakekat, makrifat.
2. Syariat adalah step awal dari pendalaman spirituil agama dengan menjalankan syarat-syarat yang diwajibkan agama ataupun hukum agama.
3. Langkah ke 2 adalah pendalaman melalui tarekat. Tarekat itu sendiri bisa berarti laku atau tirakat tapi juga bisa berarti tingkah laku atau budi pekerti, yaitu:
a. Suatu usaha untuk pengendalian hawa nafsu agar bisa punya budi pekerti yang terpuji. Dimaksud agar pendalaman agama tidak terhenti pada syariat rutinitas ritual, tapi berlanjut pada tingkah laku atau budi pekerti yang terpuji.
b. Di Jawa pada umumnya mengartikan tarekat ini sebagai laku atau tirakat suatu langkah sangat penting yang harus dilakukan untuk bisa mencapai tingkatan sprituil hakekat dan makrifat.
c. Puasa wajib Ramadhan maupun puasa sunah (seperti puasa Senin dan Kamis) adalah salah satu bentuk tarekat untuk mengendalikan hawa nafsu agar punya budi keperti yang terpuji.
d. Lelanabrata adalah salah satu bentuk tarekat atau tirakat dengan tujuan:
i. Pembuktian terhadap penyerahan diri sepenuhnya kepada kehendak Allah SWT. Melakukan lelanabrata naik turun gunung hanya dengan modal tekad dan penyerahan diri secara total kepada kehendak Allah SWT. Sangat besar kemungkinan saat melakukan lelanabrata akan mengalami banyak mujijat kekuasaan Allah SWT.
ii. Pembuktian terhadap kebesaran Allah SWT dengan mendekatkan diri kepada alam. Suasana gua, hutan dan gunung adalah suasana yang berbeda dengan keadaan keseharian kita. Dalam suasana alam seperti di gua, hutan, gunung, lebih bisa merasakan keagungan Allah SWT.
iii. Pembuktian adanya alam gaib. Allah SWT itu sendiri adalah sesuai yang gaib dan ajaib. Dengan tirakat ditempat yang dianggap angker, bisa menyelami alam gaib yang memang ada. Manusia sebagai makhluk Allah SWT yang paling sempurna atas ijin Allah SWT mampu menguasai keberadaan mahluk halus.
Pembuktian keberadaan Allah SWT ataupun mendapatkan petunjuk dari Allah SWT. Dengan melakukan lelanabrata mengharapkan adanya suatu bentuk petunjuk atau pengalaman sprirituil pertemuan dengan Allah SWT atau makrifat.
Pada bagian perjalanan Jayengwesthi (yang sudah diganti namanya menggunakan nama lama dari Seh Amongraga, Jayengresmi), Jayengraga, Kulawirya dan Nuripin adalah sisi lain dari kehidupan berkenaan dengan maksiat:
1. Menjadi santri tidak otomatis terlepas dari perilaku maksiat yang berkenaan dengan perilaku seks bebas seperti perilaku Jayengraga dan Kulawirya.
2. Kehidupan tetabuhan, gendingan, sinden dan tledek (penari tayub) bisa mengarah pada perilaku a susila. Orangtua di Jawa jaman dulu biasanya tidak mengizinkan anaknya menjadi penyanyi atau penari karena khawatir mengalami kehidupan seperti sinden dan tledek yang berkonotasi negatif.
3. Cerita tentang Randha Sembada adalah suatu ilustrasi bahwa keinginan seks yang berlebihan tidak hanya milik laki-laki. Bahkan diceritakan ada perilaku menggunakan penggalak atau adanya wanita kedua yang lebih muda sebagai pembangkit birahi. Suatu sisi lain dari kehidupan pedesaan di Jawa. Pada saat ini, memang ada beberapa daerah pedesaan di Jawa yang para wanitanya sangat mudah tergelincir kepada perilaku pelacuran yang memang merupakan warisan budaya sejak dulu.
Sedangkan cerita/legenda adat istiadat dan ilmu spiritual yang dibicarakan dalam jilid-7 adalah:
Cerita/Legenda:
1. Puncak Gunung Lawu dianggap kahyangan seperti di Pewayangan (seperti juga di pegunungan Dieng) suatu usaha meyakinkan masyarakat dimasa lalu seolah-olah cerita pewayangan adalah cerita yang benar-benar terjadi di Pulau Jawa.
2. Panembahan Senapati (pendiri kerajaan Mataram) yang menikahi Nyi Loro Kidul sebagai penjaga Mataram dilautan dan sekaligus anak perempuannya bernama Ratu Widanangga sebagai penjaga Mataram didaratan. Suatu legenda yang mungkin benar mungkin juga cerita karangan sebagai legitimitasi raja di Mataram sekaligus juga mampu menaklukkan ratu mahluk halus Nyi Loro Kidul yang dikenal sebagai penguasa lautan selatan.
Adat Istiadat:
Pawukon, Pranatamangsa, Padewan, Padangon, Pancasuda, Sengkanturunan, Taliwangke, Samparwangke, Paringkelan yang kesemuanya sifat-sifat hari menurut penanggalan Jawa. Saat ini umumnya dikenal sebagai horoscope yang mendasarkan pada perhitungan penanggalan Jawa.
Pengetahuan Spirituil/Agama:
1. Perihal agama Budha. Menjelaskan tentang mokswa atau kesempurnaan kematian. Kalau belum bisa mencapai tingkatan mokswa akan reinkarnasi (hidup lagi) sampai tujuh kali, tergantung tingkah laku saat hidup didunia, kehidupan berikutnya bisa lebih baik atau lebih buruk.
2. Wajib Rasul (meniru tingkah laku Rasul): sidik – ucapannya benar, amanat – bisa dipercaya, tablig – percaya kepada sesama dan Mokal Rasul (meniru yang tidak pernah dilakukan Rasul); gidib – tidak menjalankan syariat, kiyanat – berkhianat, kitman – menyembunyikan ilmu.
3. Langkah tobat laku maksiat: Tobat dengan mohon ampun kepada Allah SWT dan tidak melakukan perbuatan tersebut lagi selama hidupnya.
Sumber : http://id.shvoong.com/books/classic-literature/1924727-serat-centhini-jilid/
Tidak ada komentar:
Posting Komentar