![]() Ringkasan Serat Centhini Jilid 12 |
Jilid 1 - Kaca : 5
6. Kulup wus padhang tyasingsun |
datan sumêlang ing ati |
sira kariya raharja |
têtêpa (ng)gonmu mêngkoni |
batihmu para sudagar | isining asramèng Giri ||
7. Têmbe ing sapungkuringsun |
sakèhe dunyarta mami |
sidhêkahna kang warata |
pêkir miskin anak yatin |
lawan tukokna amanat | kaji mring Mêkah nagari ||
8. Poma kulup wêkasingsun |
Ni Samboja nulya lalis |
sawusira binêrsiyan |
layon kinubur tinunggil |
lan raka Kyai Samboja |
ing mangkya titiyang Giri ||
9. Lastantun pamundhinipun |
ing gusti Jêng Sunan Giri |
samya kapanjingan iman |
nglampahi sarengat Nabi |
ngibadah andarus Kur'an | kathah kang iyasa masjid ||
10. Gêmah arjane kalangkung |
tan ana kang laku juti |
samya cêkap nyandhang mangan |
adoh ingkang dadya miskin |
têntrêm ciptane raharja |
wong ngamanca kathah prapti ||
11. Kabanjur tan arsa mantuk |
kalajêng wisma ing Giri |
raja pandhita Sètmata |
jujuluk Susunan Giri |
Gajah Kadhaton minulya |
kawêntar ing liya nagri ||
12. Miwah wus pinundhut mantu |
ing Suhunan Ngampèlgadhing |
dhinaupkên lan putrinya |
Nyai Agêng Ratu nami |
atut dènnya palakrama |
lêstantun ngantya sisiwi ||
13. Wowolu èstri myang jalu |
Nyi Agêng angrumiyini |
kondur maring rahmatolah |
layon sumare anunggil |
marasêpuh èstri priya |
garwa putra gung prihatin ||
14. Sigêg gantya kang winuwus |
Brawijaya Narapati |
mirêng pawartos sanyata |
ing mangkya Susunan Giri |
linulutan sakèh janma |
nungkul tan kalawan jurit ||
15. Sang prabu utusan gupuh |
Gajahmada kyana patih |
kinèn lumampah priyangga |
mukul prang Giri Garêsik |
tan cinatur lampahira |
wus prapta jajahan Giri ||
16. Gègère kadya pinusus |
kang katrajang samya ngili |
minggah kadhaton Prawata |
Jêng Sunan Giri marêngi |
anyêrat manêdhak Kur'an |
kagyat mirêng suwaraning ||
Jilid 1 - Kaca : 6
17. Tiyang alok mungsuh rawuh |
sumêdya ngrisak ing Giri |
kalam ingkang kagêm nyêrat |
anulya binucal aglis |
andodonga ing Pangeran |
sinêmbadan ing sakapti ||
18. Kalam lajêng dadya dhuwung |
cumlorot ngamuk pribadi |
pra wadya ing Majalêngka |
kathah ingkang angêmasi |
sakantune kang palastra |
pra samya lumayu (ng)gêndring ||
19. Mantuk marang Majalangu |
sawusira mêngsah gusis |
dhuwung wus wangsul pribadya |
sumèlèh ing ngarsanèki |
panyêratan sang pandhita |
sarta akukuthah gêtih ||
20. Kagyat risang amanêngkung |
miyat dhuwung kuthah gêtih |
dahat panalangsanira |
dyan dodonga mring Hyang Widdhi |
mugi Allah ngapuntêna |
solah amba ingkang sisip ||
21. Sang pandhita ngandika rum |
marang ing wadyanirèki |
kabèh padha piyarsakna |
myang anêksènana sami |
katgèki sun wèhi aran |
si Kalammunyêng prayogi ||
22. Sakèh wadya saur manuk |
wus samya kalilan mulih |
mring wismane sowang-sowang |
lêstantun asramèng Giri |
jumênêngnya Jêng Susunan |
Prabu Sètmata linuwih ||
23. Gêmah arjane kalangkung |
saya wêwah wadyanèki |
tan ana kang kasangsaya |
nahan wus antara lami |
Sunan Giri nandhang gêrah |
kaparêng praptaning takdir ||
24. Kundur mring rahmatolahu |
gumêr tangis ing jro puri |
wandu wandawa sungkawa |
layon sawusing barêsih |
sinarèkkên nora têbah |
sangking padalêmanèki ||
25. Sedanira tilar sunu |
sadasa kakung lan putri |
kang kalih sang king ampeyan |
Pangran Pasirbata nênggih |
kalawan Siti Rohbayat |
wowolu sangking padêmi ||
26. Kasêbut Nyai Gêng Ratu |
putra sêpuh sinung nami |
Ratu Gêdhe ing Kukusan |
nulya Sunan Dalêm nênggih |
katrinira apanêngran |
Susuhunan Têgalwangi ||
27. Catur Nyi Gêng Saluluhur |
panca Sunan Kidul nênggih |
Ratu Gêdhe Saworasa |
Sunan Kulon kang sumêndhi |
Sunan Waruju ragilnya |
wau ta ingkang winardi ||
Kacara 1 : 7
28. Sasampunira pangubur |
kumpul para wadya Giri |
angrêmbag ingkang gumantya |
mandhirèng Susunan Giri |
pra wadya wus golong rêmbag |
Sunan Dalêm kang gumanti ||
29. Gya ingangkat ajujuluk |
Sunan Giri kaping kalih |
Susunan Giri Kadhatyan |
garwa kakalih padêmi |
tan mashur ing panjênêngan |
Jêng Sunan wus praptèng jangji ||
30. Kundur mring rahmatolahu |
ugi sumare ing Giri |
atilar putra sadasa |
(m)bajêng Sunan Sedamargi |
panênggaknya apêparab |
Sunan Giri Prapèn Adi ||
31. Tri Nyi Gêng Kuruganngurun |
Nyi Gêng Ngulakan kang sukci |
Pangran Lor Pangran Dhêkêt sad |
Pangran Bongkok nulya Nyai |
Agêng Waru arinira |
Pangeran Bulu sumêndhi ||
32. Wragil Pangran Sedalaut |
paripurna kang wus swargi |
rêmbag kang yoga gumantya |
kêmpal sakèhe kang dasih |
Sunan Parapèn ingangkat |
linuwih lir eyang swargi ||
33. Mandhirèng Giri Kadhatun |
jujuluk maksih lêstari |
Sunan Giri Prapèn dibya |
suyut kang wadya gung alit |
kawêntar ing liyan praja | tan pêgat kadya ing nguni ||
3. Mêgatruh
1. Ya ta wau sang prabu ing Majalangu |
sampun amiyarsa warti |
lamun Sunan Giri Prabu |
Sètmata wus angêmasi |
mangkya wayahe gumantos ||
2. Ajujuluk Sunan Prapèn Giri luhung |
lalajone kadya nguni |
sang wiku tan arsa nungkul |
marang nagri Majapait |
dadya sru bêndu sang katong ||
3. Dhawuh maring Ki Gajahmada nindya nung |
miwah kinanthèn pra siwi |
angirid wadyabala gung |
kinèn ngrabasèng ing Giri |
wus samapta nulya bodhol ||
Jilid 1 - Kaca : 8
4. Sunan Prapèn wus mirêng badhe ginêmpur |
mring sang prabu Majapait |
wus budhal carakèng prabu |
kya patih myang rajasiwi |
balane lir samodra rob ||
5. Sunan Prapèn sampun sanega ing pupuh |
karsanira nanggulangi |
mring carakèng Majalangu |
tan dangu mêngsah kaèksi |
nulya pinapak prang popor ||
6. Wadya Giri kasoran ing yudanipun |
kathah ingkang nandhang kanin |
tanapi tumêkèng lampus |
Sunan Prapèn angoncati |
sagarwa putra wus lolos ||
7. Lajêng ngungsi maring sapinggiring laut |
binasmènan kitha Giri |
sadaya wus dadya awu |
rajabrana dènjarahi |
rajaputra tindak alon ||
8. Dhumatêng ing astananira sang wiku |
Sunan Giri kang wus swargi |
ingkang rumêksa ing kubur |
tyang kakalih samya dhêngkling |
rawuhe sang prawira nom ||
9. Para wadya dhinawuhan kinèn (n)dhudhuk |
gya tumandang sagung dasih |
halate sang maha wiku |
cihnaning wali linuwih |
singa cêlak anggaloso ||
10. Kalesedan sambat ngadhuh-adhuh lampus |
kang kantun kalangkung giris |
bramantya sang rajasunu |
tumandang pribadi ajrih |
merang lamun tan kalakon ||
11. Dadya dhawuh marang tyang kalih kang tunggu |
kinèn andhudhuk dèn aglis |
binilaèn yèn tan purun |
pasthi tumêkèng ing lalis |
kinarya coban kris waos ||
12. Tyang kakalih tan suwala nulya (n)dhudhuk |
dupi prapta blabak jati |
tutuping tabêlanipun |
binuka saking sakêdhik |
nulya ana ingkang miyos ||
13. Warni kombang tan petungan kathahipun |
mabur ngèbêki wiyati |
maniyub lir langit rubuh |
nêmpuh wadya Majapait |
dènnya nanggulang pakewoh ||
14. Pinarjaya tan keguh ngêntub pikantuk |
bingung wadya Majapait |
ting bilulung rêbut dhucung |
dènnira angungsi urip |
sèlèh gagamaning pupoh ||
Jilid 1 - Kaca : 9
15. Samya kudhung gêdabikan kênèng êntub |
sirah rapêt ngroyok sikil |
ngaruara sambat bingung |
prapta nagri Majapait |
kombang anglut datan kegoh ||
16. Sang aprabu Brawijaya langkung gugup |
tan kawawa nanggulangi |
dadya tilar prajanipun |
sawadya balanirèki |
gusis praja tan ana wong ||
17. Ngungsi têbih dupi kombang wruh wus suwung |
wangsul mring nagrinya malih |
siji tan ana kang kantun |
sang aprabu Majapait |
sawadya wangsul ngadhaton ||
18. Aprasêtya sang aprabu Majalangu |
datan nêdya malih-malih |
nyikara dhatêng sang wiku |
ngamungêna ingkang uwis |
ing tyas datan walangatos ||
19. Kacariyos tyang kalih kang ngrêksa kubur |
kanugrahan mantun dhêngkling |
gagancangan lampahipun |
anusul Jêng Sunan Giri |
ingkang lagya amakuwon ||
20. Kawlasarsa anèng satêpining laut |
tyang kalih marêk tur uning |
ing mangkya mêngsah wus larut |
jalaran tinêmpuh dening |
kombang ingkang mapak pupoh ||
21. Madhul-madhul palayune numbuk bêntus |
tilar gagamaning jurit |
samya ngungsi gêsang (n)jrunthul |
tan ana ingkang tinolih |
swarane pating galêmbor ||
22. Sampun katur ing purwa wasananipun |
dalah waluyaning dhêngkling |
sang wiku kalangkung sukur |
(n)dêdonga marang Hyang Widdhi |
rahayu ywa na pakewoh ||
23. Nulya kundur tan cinatur laminipun |
wus paripurna ing nguni |
eca tyase para wadu |
satêngah ana kang kibir |
sajêg tan na mungsuh rawoh ||
24. Sunan Giri datan samar jangkanipun |
lamun kraton Majapait |
wus andungkap sirnanipun |
jalarane sangking siwi |
dyan Patah mijil karaos ||
Perjalanan Jayengresmi dan Jayengraga: Seh Mangunarsa, Ki Agungrimang dan Niken Rangcangkapti ikut serta; Menginap di Ngardipala di tempat Seh Malangkarsa, diadakan acara terbangan, Nyi Pelangi istri Seh Modang jatuh hati kepada Jayengrana hal ini diperhatikan oleh istri Jayengraga - Ni Rarasati, Seh Amongraga beserta istrinya dan Seh Ragaresmi juga hadir dari alam gaib dalam acara terbangan.
Seh Malangkarsa, Seh Modang dan Nyi Pelangi ikut dalam rombongan dan Ki Basariman selaku penunjuk jalan; Bermalam di desa Gunungsari ditempat Ki Cariksutra dan Ki Carikmuda, Ki Cariksutra dan istrinya Nyi Wilapa ikut serta dengan rombongan; Lewat hutan Jembul yang angker, banyak melihat keberadaan machluk halus selama di hutan Jembul.
Ni Pelangi masih mencoba menarik perhatian Jayengrana, tiba-tiba mendengar banteng menarik rumput, terkejut lalu menubruk dan merangkul Jayengraga, Nyi Pelangi jatuh kerasukan, dari kemaluannya mengeluarkan darah, ditolong oleh Seh Mangunarsa, setelah siuman bercerita bahwa dirinya diperkosa oleh orang yang tinggi besar, dinasehati agar tidak berangan-angan yang kurang baik.
Bermalam di desa Bustam ditempat Ki Arsengbudi yang kemudian juga ikut serta dengan rombongan; Rombongan sudah berjumlah 20 orang, menyebrang sungai Lumut, menginap di desa Ardimuncar tempat Seh Adimuncar dan istrinya Nyi Purnaningsih, adiknya Seh Arundarsa yang bergabung juga ikut serta dengan rombongan.
Menginap di tengah hutan Kakas, ada 20 orang yang datang memaksa ikut menginap dengan rombongan membawa buah-buahan dan ubi-ubian yang belakangan ketahuan ternyata harimau siluman; Keluar hutan lewat desa Kepleng, masuk hutan Taruman, bukit Manik dan hutan Jenggalamanik, siang hari sampai hutan Saba wilayah Wirasaba; paginya sudah sampai wilayah Wanamerta ketemu Ki Nuripin di Pagutan menginap semalam.
Di Wanamarta: Ki Bayi Panurta baru saja sembuh dari sakitya selama 4,5 bulan; Kedatangan Ki Nuripin dan Ki Monthel yang memberitahukan bahwa putra-putranya dan rombongan sebentar lagi akan sampai; Karena gembiranya menjadikan sakitnya sembuh sama sekali; Ki Bayi Panurto dan istri sangat senang melihat anaknya Jayengrresmi dan Jayengraga beserta masing-masing istrinya diiringi banyak teman-teman dari Ki Bayi Panurta datang.
Pada hari ketiga, Seh Amongraga, istrinya dan Seh Ragaresmi datang dari alam kasampurnaan ikut membicarakan berbagai ilmu kasampurnaan; Pada hari keempat para tamu pulang yang tinggal hanya Jayengresmi dan Jayengraga beserta masing-masing istrinya.
Serat Centhini Jilid XII selesai sampai disini, ada tambahan berupa penutup yaitu yang dinamakan Serat Centhini Jalalen, kematian Ki Bayi Panurta dan keinginan Seh Amongraga dan istrinya untuk menurunkan raja.
Serat Centhini Jalalen: Ada seorang ahli tapa dari negara Campa (note: mungkin Kerajaan Campa yang ada di daerah Vietnam/Kamboja) namanya Ki Jatiswara menjelajah tanah Jawa mencari adiknya bernama Ki Sejati; Ia mendapat wangsit agar bertemu dengan Seh Amongraga; Bertemu dan beradu ilmu dengan Seh Amongraga tapi kalah.
Pergi ke Wanacandra ketemu Seh Ragamana berbicara ilmu; Anak perempuan Seh Ragamana bernama Ken Sakati jatuh hati kepada Ki Jatiswara yang menolak secara halus; Pergi ketemu Seh Baka disuruh bertapa ditepi samudra, disuruh mengambil permata di dalam gua, setelah melalui sembilan pintu gua baru didapat permatanya.
Pulang ke negeri Campa, dijalan ketemu Ki Sejati adiknya yang tidak lain adalah Seh Ragaresmi murid Seh Amomgraga; Adiknya diajak pulang ke Campa untuk merebut kembali kerajaannnya yang dikuasai raja Prakolah; Akhirnya Jatiswara jadi raja dan Ki Sejati jadi patihnya di negara Campa.
Meninggalnya Ki Bayi Panurta dan istri: Tidak berapa lama kemudian Ki Bayi Panurta jatuh sakit lagi; Seh Amograga dan istrinya sudah mengetahui bahwa saat wafatnya ayah bundanya sudah tidak lama lagi; Mereka berdua datang dan menyaksikan kedua orang tuanya Ki Bayi Panurta dan Nji Makarsih meninggal dunia pada saat hampir bersamaan; Sepeninggal Ki Bayi Panirta, Jayengrresmi dan Jayengraga menggantikan kedudukan ayahnya mengelola padepokan Wanamarta, Jayengresmi sebagai guru, Jayengraga mengatur tata-tertib desa.
Reinkranasinya Seh Amongraga dan istri: Seh Amograga dan istri berkeinginan menurunkan raja; Mereka bertemu Sultan Agung dalam pertapaannya di bukit Telamaya; Setelah berdebat demi hasratnya agar bisa menurunkan raja, Seh Amongraga dan istri diminta menjelma menjadi “gendhon” (lundi – semacam ulat) dua ekor, lalu dibawa ke istana Mataram.
Sultan Agung memanggil Permaisurinya, Kanjeng Ratu Pandhansari (adik Sultan Agung) dan suaminya Pangeran Pekik (Bupati Surabaya), minta bumbung (tabung bambu), bumbu dan anglo (alat memasak dengan arang). Lundi dikeluarkan dari bumbung, diberi bumbu dan dimasak kemudian dimakan oleh mereka berempat; Permaisuri kemudian hamil dan melahirkan seorang putra, Kanjeng Ratu Pandhansari melahirkan seorang putri, pada saat dewasa keduanya dinikahkan.
Putra Sultan Agung setelah dewasa menjadi Sultan Amangkurat I yang kurang bijaksana yang dikalahkan oleh pemberontakan Trunojoyo yang berakhir dengan kematiannya di Tegalarum jauh dari para leluhurnya, anaknya Adipati Anom lebih bijaksana yang pada akhirnya menjadi raja dengan gelar Sunan Amangkurat II; Melalui proses reinkarnasi, Seh Amograga dan istri ikut andil menurunkan raja-raja di Mataram (Wallahu Alam).
Sedangkan cerita/legenda, adat istiadat, ilmu spiritual yang dibicarakan dalam jilid-12 adalah:
Cerita/Legenda:
Cerita machluk halus di hutan Jembul; Cerita tentang Ki Jatiswara; Serat Wiwaha (Arjuna Wiwaha).
Adat Istiadat:
Candrasangkala beberapa Candi di Jawa; Keratabasa – makna huruf-huruf Jawa dalam nama seseorang; Dasanama – sepuluh sebutan nama-nama yang punya arti sama.
Pengetahuan Spirituil/Agama:
Hidup menemukan mati, mati menemukan hidup; Isbat dan Sifat; Kodrat dan Iradat (Wiradat); Hakekat sembah dan sukma.
Sumber : http://id.shvoong.com/books/classic-literature/1938166-serat-centhini-jilid-12/